Grote Vijver: natuurlijke herinrichting en gedeeltelijke ontdieping
Een groene oase aan Klein Boom
Locatie
Er beweegt iets aan de oude kleiput van Klein Boom. Natuurpunt en gemeente Putte slaan de handen in elkaar om de diepe en ecologisch beperkte kleiput om te toveren tot een aangename oase waar natuur, waterbeheer en recreatie samenkomen.
Van diepe put naar biodivers natuurgebied
De site Klein Boom kent een rijke geschiedenis. In de tweede helft van de vorige eeuw bevond zich er een steenbakkerij. Later kwam er nog boomkwekerij waarna Klein Boom de huidige natuur- en sporthotspot van Putte werd. Dat verleden laat sporen na. Naast de site ligt de Grote Vijver, een put van 15 meter diep die ontstond door de jarenlange kleiwinning voor de steenfabriek. Deze vijver is eigendom van de gemeente en wordt beheerd door Natuurpunt. Momenteel kent deze vijver weinig ecologische meerwaarde en is deze omwille van de veiligheid afgesloten voor het publiek. Zowel de gemeente als Natuurpunt willen deze vijver grondig opwaarderen en startten in 2024 een onderzoek naar de kansen en mogelijkheden om van deze vijver een toplocatie binnen de gemeente te maken.
Doelstellingen
1) de creatie van diverse natuur in en rondom de vijver
2) de site meer toegankelijk en leefbaar te maken met respect voor de geschiedenis en de natuurwaarden van de site. Daarbij blijft de huidige functie van de vijver als waterbuffer verzekerd.
3) ruimte voorzien voor educatie, recreatie en sport aansluitend op de reeds aanwezige infrastructuur op de site van Klein Boom.
4) de Spoelbeek, die nu nog onder de gebouwen van de site loopt, krijgt meer ruimte om weer als een open waterloop te kunnen stromen.
Daarmee zal de vijver omgetoverd worden tot een aangename oase die bewijst dat natuur, waterbeheer en recreatie samen een win-win situatie kunnen betekenen voor de omgeving en onze inwoners.
Periode
Het project zit momenteel in de planningsfase. Onze diensten en de aannemer geven toelichting op 6 mei om 19.30 uur in de eventzaal van Klein Boom. Hier krijgen bezoekers ook de mogelijkheid om vragen te stellen.
Opdrachtgever werken
Tijdens een intens traject onderzochten de gemeente Putte en beheerder Natuurpunt, samen met externe partners, de mogelijkheden voor de vijver. Het ontwerp van Aclagro/Antea werd uiteindelijk geselecteerd, waarna de opdracht ook aan hen werd gegund.
Beschrijving van het project
Gedeeltelijke ontdieping
De Grote Vijver is te diep om ecologisch interessant te zijn (zuurstof-en lichtgebrek voor planten en dieren). Door de koudelagen en blauwalgen is het er bovendien te onveilig om open te stellen. Het gedeeltelijk ontdiepen van de vijver zal de grootste verandering zijn. Door grote reliëfverschillen onder water, faciliteren we verschillende vormen van leven. Zo blijft er een diepe zone bestaan waarin de duikeenden hun voedsel kunnen vinden en waar het water onderin koel blijft tijdens de zomer. Anderzijds komen er verschillende ondiepe zones waar waterriet zich optimaal kan ontwikkelen tot een rijke rietkraag waarin vissen en insecten hun ideale leefwereld vinden. Zones met afwisselende dieptes en ondieptes bieden de ideale kraamkamers voor vissen en zorgen zo voor een duurzaam biologisch evenwicht in de vijver.
Beleefbaarheid
Het opwaarderen van de Grote Vijver betekent ook het openstellen van topnatuur. Aan de zijde van het gemeenschapscentrum voorziet het project een wandelpad langs de vijver zodat iedereen kan genieten van dit stukje natuur in Putte. Daarnaast komen er ook verbindingen met de sporthal, het gemeenschapscentrum, het belevingspark, de Beukenstraat en het fietspad in het noorden. De noordelijke en westelijke zijde van de vijver blijven bewust afgeschermd van het publiek om hier de natuur ongestoord te laten floreren. Een vogelkijkhut laat wel toe om in alle rust te kunnen genieten van de vogels op de vijver. Verschillende zitbanken vervolledigen het geheel.
Recreatieheuvel
Ook het braakliggende perceel langsheen de Beukenstraat zal veranderen. De buitenopslagcapaciteit van de technische dienst van de gemeente wordt geoptimaliseerd door het voorzien van een nieuwe aansluitende oppervlakte. Het grootste deel van het perceel krijgt echter een recreatieheuvel dat zal fungeren als uitdagend deel van het bestaande mountainbikeparcours. Wandelpaden die tot boven lopen naar een uitkijkplatform over de vijver, maken het plaatje af. De aanplant van bomen op de oostelijke en noordelijke flank van de heuvel verzekert de privacy van de tuinen langsheen de Spoelstraat. De kruidige vegetatie op de zuidelijke en westelijke flanken biedt ruimte voor fruitbomen en de ideale habitat voor bodemdieren.
Buffervijver
De Grote Vijver biedt momenteel een belangrijke waterbuffer waar zowel lokale landbouwers als de brandweer gebruik van maken. Ook in de toekomst zal het watercaptatiepunt langsheen Klein Boom in gebruik blijven. De vijver blijft een buffervijver die het regenwater van de KMO-zone opslaat en vertraagd kan doorgeven aan de Spoelbeek. Het ontwerp van de inrichting houdt rekening met deze functie als robuuste waterbuffer.
De Spoelbeek
De Spoelbeek loopt momenteel via een inbuizing onder de gebouwen van Klein Boom door. Deze inbuizing is in slechte staat, niet toegankelijk voor onderhoud en vormt een risico op verstoppingen. Daarom wordt de Spoelbeek omgeleid langsheen de Beukenstraat en Grote Vijver om ter hoogte van Klein Boom terug aan te sluiten op de bestaande bedding van de waterloop. Het nieuwe traject van de Spoelbeek zal zo veel mogelijk een natuurlijke open waterloop volgen. Dat biedt een groter buffervolume dat pieken beter opvangt en heeft een kleinere stroomsnelheid zodat er meer kansen zijn voor de ontwikkeling van een rijke oevervegetatie. Omwille van het verschil in waterkwaliteit blijft de beek steeds gescheiden van de Grote Vijver zelf door een onderhoudsdijk van vijf meter breed.
Uitvoering en plannen
Dat een dergelijke transformatie van de site niet zonder ingrijpende werken kan gerealiseerd worden, is duidelijk. Om de impact zo veel mogelijk te milderen, worden de werken gespreid over verschillende jaren. De nodige materialen ruim gespreid in de tijd aanvoeren, beperkt de intensiteit van het werfverkeer. Ook houden we zo rekening met het broed- en paaiseizoen en kunnen we zowel het leven in als de waterkwaliteit van de vijver en Spoelbeek te allen tijden goed monitoren en beheersen.